İbn Kemâl’in Vücûd Risâlesi’nin Ali Nihad Tarlan Tarafından Yapılan Osmanlıca Tercüme Eşliğinde İncelenmesi

İbn Kemâl (öl. 940/1534), en etkin ve güçlü Osmanlı şeyhülislâmlarından biri-dir. O hem bir âlim de münevveri mütefekkiridir. Verdiği kararlar, sahip olduğu fikirler yazdığı eserler, toplumda büyük tesirler meydana getirmiştir. Zâhir bâtın uyumu içinde kurulup gelişen ilim düşünce geleneğine ciddi katkı sağlamıştır. Arkasında miras olarak bıraktığı eserler bunun kanıtıdır. Özellikle varlık konusunu ele aldığı risâleleri, onun tarzını yansıtan temel eserlerdir. Bu eserlerden birini Ali Nihad Tarlan “Vücûd Risâlesi” ismiyle Türkçesine tercüme etmiştir. Kemâl’in yapısının olgunlaşmasında tasavvufun mühim yeri vardır. Bunun kanıtlarından biri Vücûd Risâlesi'dir.Vücûd Risâlesi genel nazarî problemlerini ihtivâ etmekte isim vermeden “vahdet-i vücûd” düşüncesini işlemektedir. Kemâl’e göre insanın Allah, kâinât içindekiler arasında sağlıklı ilişkiler kurabilmesi fizik ötesi yönleriyle varlığın zuhûru hakkında doğru bilgi sâhibi olmasına bağlıdır. sebeple risâlenin içeriğinde, vücûd (varlık) meselesinin ontolojik açıdan çözümüne yardımcı olacağı öngörülen pek çok tasavvufî mevzu kavrama değinilmiştir. Anlamayı kolaylaştırmak için sık geçmiş âlim, sûfî şâirlerden alıntılar yapılmıştır. Âyet hadîslere başvurularak fikirlerin meşrûiyyeti gösterilmiştir.Vahdet-i vücûd, “varlığın birliği” demektir. Hakīkī varlıktan mecâzî varlığa geçişin, daha sade ifâde ile yaratma işleminin nasıl gerçekleştiğini hangi aşamalardan oluştuğunu açıklamaya çalışan nazariyedir. Anlaşılması zordur. nedenle Kemâl, konuyu güzel açıklayacağını düşünerek tabiatta gerçekleşen olaylardaki benzerliklerden yararlanmış onlardan değişik misaller vermiştir. misallerin başında “nûr-gölge” “tek ışık-çok renk” temsilleri gelir. vücûd-ı ilâhî, sırf tam nûrdur; mahlûkāt da o nûrun gölgesidir. Başka farklı şekillerde görünmesinden ibârettir. durum, tıpkı cama yansıyan renksiz ışığın renklere ayrılarak gözükmesine benzer. “Ayna-sûret”, “deniz-dalga” “yağmur-bulut” örneklerine değinen misal hakīkatin birbirine karıştırılmamasının üzerinde titizlikle durur muhataplarını bu konuda uyarır. Varlık anlayışı sağlam olmayanların ya ittihâd, hulûl panteizm sapıklığına Allah’ı âlemden tecrîd eden deizm ateizm yanlışlığına düşebileceklerini belirtir.Bu makalede önce problem ihtiyaç tespitinde bulunulmuş, ardından konu bağlamında kısa bilgiler verilmiştir. Son Kemâl'in Risâlesi, Tarlan'ın Osmanlıca tercümesinden hareketle tanıtılıp tahlil edilmiş tercümenin metni Latin alfabesine aktarılmıştır. Böylece bilim anlayışını eserin günümüze kazandırılması sağlanmıştır.